5 Janar 2023

Marsi mund të duket si një vend i thatë dhe i shkretë, por planeti i kuq shndërrohet në një vend të çudirave, në një ‘botë’ tjetër në dimër, sipas disa pamjeve të reja të publikuar nga Agjencia Hapësinore Amerikane, NASA.

Është fundi i dimrit në hemisferën veriore të Marsit, ku roveri “Perseverance” dhe helikopteri “Ingenuity” eksploruan një deltë të lashtë lumi që dikur ushqehej në kraterin Jezero miliarda vjet më parë.

Si tipari kryesor i planetit, pluhuri drejton gjithashtu motin marsian . Pluhuri zakonisht paralajmëron ardhjen e dimrit, por planeti nuk është i panjohur për borën, akullin dhe ngricat.

Në polet marsiane, temperatura mund të ulet deri në minus 190 gradë Fahrenheit (minus 123 gradë Celsius).

Ka dy lloje bore në Mars. Njëra është një lloj e ngjashme me atë që bie në Tokë, e përbërë nga uji i ngrirë. Ajri i hollë marsian dhe temperaturat nën zero nënkuptojnë se bora tradicionale sublimohet, ose kalon nga një e ngurtë drejtpërdrejt në një gaz, përpara se të prekë tokën në Mars.

Lloji tjetër i borës marsiane është i bazuar në dioksid karboni, ose akulli i thatë, dhe mund të zbresë në sipërfaqe. Disa metra dëborë priren të bien në Mars në zonat e tij të sheshta pranë poleve.

Deri më tani, asnjë orbiter apo rover nuk ka qenë në gjendje të shohë rënien e borës në planetin e kuq, sepse fenomeni i motit ndodh vetëm në polet nën mbulesën e reve gjatë natës. Kamerat në orbita nuk mund të shikojnë nëpër retë dhe nuk janë zhvilluar eksplorues robotikë që mund t’i mbijetojnë temperaturave të ngrirjes në pole.

Megjithatë, instrumenti Mars Climate Sounder në Mars Reconnaissance Orbiter mund të zbulojë dritën që është e padukshme për syrin e njeriut. Ai ka bërë zbulime të borës së dioksidit të karbonit që bie në polet marsiane. Landeri Phoenix, i cili mbërriti në Mars në vitin 2008, përdori gjithashtu një nga instrumentet e tij lazer për të zbuluar borën e akullit të ujit nga pika e tij rreth 1,000 milje (1,609 kilometra) larg nga polit verior marsian.

Falë fotografëve, ne e dimë se flokët e borës në Tokë janë unike dhe me gjashtë anë. Nën një mikroskop, flokët e borës marsiane ka të ngjarë të duken pak më ndryshe.

Në Mars formohen gjithashtu ngrica të bazuara në akull dhe dioksid karboni dhe ato mund të ndodhin më larg nga polet. Orbiteri Odyssey (i cili hyri në orbitën e Marsit në 2001) ka parë formimin e ngricave dhe shndërrimin në gaz në rrezet e diellit, ndërsa zbarkuesit Viking vunë re acar të akullt në Mars kur mbërritën në vitet 1970.

Në fund të dimrit, grumbullimi i akullit të sezonit mund të shkrihet dhe të kthehet në gaz, duke krijuar forma unike që u kanë kujtuar shkencëtarëve të NASA-s djathin zviceran, njollat dalmate, vezët e skuqura, merimangat dhe formacione të tjera të pazakonta.

Gjatë dimrit në kraterin Jezero , temperaturat e larta të kohëve të fundit kanë qenë rreth 8 F (minus 13 C), ndërsa temperaturat e ulëta ishin rreth minus 120 F (minus 84 C).

Ndërkohë, në kraterin Gale në hemisferën jugore pranë ekuatorit marsian, roveri Curiosity, i cili u ul në Mars në vitin 2012, ka përjetuar maksimum prej 5 F (minus 15 C) dhe ulje prej minus 105 F (minus 76 C).

Stinët në Mars kanë tendencë të zgjasin më shumë, sepse orbita në formë ovale e planetit rreth diellit do të thotë se një vit i vetëm marsian është 687 ditë, ose gati dy vjet Tokë./CNN

Nga OraNews